Węgry 1848

Dużo ostatnio słyszy się i czyta o kontaktach Polski i Węgier, o tym kto na kim się wzoruje i co z tego ma wynikać.
Mieliśmy wspólnych królów, wspólnych wrogów, wspólną granicę. Kłóciliśmy się z Węgrami o Morskie Oko, pomagaliśmy im w pięćdziesiątym szóstym...
Pomagaliśmy też w - już miałem napisać "ubiegłym stuleciu" - w końcu pierwszej połowy XIX wieku.
W 1848 roku rewolucyjna fala szła od zachodu. Zaczęło się we Francji, później były państwa niemieckie, Włochy. Na Węgrzech zaczęło się w marcu. Na sejmie stanowym w Preszburgu (to Bratysława, dzisiejsza stolica Słowacji) Lajos Kossuth wysunął żądanie, by wszystkim krajom wchodzącym w skład Cesarstwa Austriackiego, a Węgrom przede wszystkim, nadano konstytucje. Petycję w tej sprawie skierowano do cesarza Ferdynanda I.

 5 krajcarów Ferdynanda I, mennica w Pradze

W rzeczywistości cesarz nie wyglądał tak dobrze. 

Skutkiem komplikacji przy porodzie cierpiał na epilepsję i wodogłowie.

Korzystając z okazji, studenci wiedeńscy pochodzący z różnych zakątków cesarstwa również postanowili przedstawić swoje postulaty. Wydarzenia przybrały formę rozruchów, padły strzały, zaczęto  ustawianie barykad. Działo się to 13 marca. Dwa dni później na Węgrzech proklamowano niezależne od Austrii parlament i rząd. 17 marca cesarz Ferdynand zaakceptował powołanie rządu kierowanego przez Lajosa Batthyány. Czy zgodę wydał cesarz, o którym mówiono, że z powodu epilepsji i ociężałości umysłowej nie jest w stanie samodzielnie władać krajem, nie wiadomo.
W międzyczasie sytuacja w stolicy uspokoiła się, zamieszki ustały. Wiedeń podjął działania polityczne, które miały doprowadzić do utrzymania status quo ante. Działania początkowo sprowadzały się do stosowania zasady "dziel i rządź" wykorzystując obawy mniejszości chorwackiej, serbskiej, słowackiej i rumuńskiej przed Węgrami. We wrześniu sytuacja zaogniła się. Chorwaci (z poparciem Ausriii) szykowali się do wojny z Węgrami. Rząd Batthyánya upadł. Powstał Komitet Obrony Narodowej. W październiku jego kierownictwo objął radykał, Lajos Kossuth.
Już w maju cesarz wraz dworem wyjechał do Innsbrucku. 2 grudnia abdykował na rzecz swojego bratanka Franciszka Józefa I,

 1 forint Franciszka Józef I z 1888 r. mennica w Kremnicy

Ten natychmiast wysłał na Węgry armię. Jeszcze w grudniu wojska feldmarszałka Windischgrätza zaatakowały powstańców (bo w tym momencie działania Węgier należało już określać, jako powstanie). Powstańcy musieli walczyć nie tylko z wojskami Wiednia. Na południu trwały walki z Serbami. Windischgrätz zajął Budę i Peszt (połączyły się w Budapeszt dopiero w 1872 r.). Komitet Obrony Narodowej ewakuowano do Debreczyna. Batthyány został aresztowany i rozstrzelany. Węgrom udało się jednak zimą 1848 pokonać Austriaków w Siedmiogrodzie, gdzie zasłużył się nasz rodak, generał Józef Bem. Inny Polak, generał Henryk Dembiński został w lutym 1849 naczelnym dowódcą wojsk węgierskich. W marcu szala zwycięstwa przechyliła się na stronę powstańców. Sejm, również ewakuowany do Debreczyna ogłosił 19 kwietnia niepodległość Węgier i detronizację cesarza Franciszka Józefa. Powołano rząd narodowy, na czele którego stanął Bertalan Szemere. Prezydentem został Lajos Kossuth.
W tej sytuacji Franciszek Józef postanowił poprosić o pomoc Rosję. W czerwcu znany nam skądinąd feldmarszałek Iwan Paskiewicz wprowadził na Węgry swoje oddziały. Rosjanie wspólnie z Austriakami zepchnęli Węgrów (od sierpnia 1849 r. dowodzonych przez Bema) do obrony i stopniowo zajmowali kolejne terytoria. 13 sierpnia po kapitulacji pod Világos powstanie upadło.
Sojusznicy Austriaków, Chorwaci, Serbowie i Rumuni nie uzyskali za swoją pomoc żadnych korzyści. W pewnym sensie powiodło się jednak, ale nieco później, Węgrom. W 1867 r. zawarto ugodę austriacko-węgierską, która powoływała nowe państwo związkowe. Cesarstwo Austriackie przekształcono w podwójną monarchię (a jakże, pod berłem Habsburgów) składającą się z części połączonych unią realną, wojskową, monetarną i celną.
Po węgierskiej Wiośnie Ludów, oprócz "tradycyjnej przyjaźni polsko-węgierskiej" pozostały też pamiątki numizmatyczne.

1 krajcar 1848, tzw. rewolucyjne bicie

EGY KRAJCZAR = jeden krajcar