Czegoś tu brakuje.

Dziś z poczty przyniosłem.

Szeląg koronny Jana Kazimierza. Rocznik 1660. Mennica krakowska. W katalogu Wolskiego nr KK60A.31.11.???

No właśnie, stan zachowania jest na tyle zły, że szczegółowe określenie wariantu wydaje się niemożliwe. Dlaczego więc zdecydowałem się na zakup? 

Bo czegoś tu brakuje; na awersie.

Sprzedający o tym wiedział, bo tytuł aukcji brzmiał "JAN KAZIMIERZ, SZELĄG 1660 --BEZ - T.L.B.- RZADKI". 

Na stemplach awersu używanych w pierwszym roku działalności krakowskiej mennicy szelężnej (czyli w 1659) nie było inicjałów Boratiniego. Stan ten utrzymał się także w początkowym etapie jej działalności w roku 1660. Tak się złożyło, że do dzisiaj miałem w zbiorze krakowskie szelągi 1660 tylko te z TLB pod portretem króla.

Inicjały Tytusa Liwiusza na szelągach z mennicy ujazdowskiej bitych w 1659 roku były

Przy okazji można pobawić się w wyszukanie podstawowych różnic pozwalających na odróżnienie wczesnych produktów Krakowa i Ujazdowa.

A gdzie wybito tego szeląga?

Awers typowy dla monet z Ujazdowa, rewers jak najbardziej krakowski, z Różą nad głową orła i z charakterystycznie przedzielonym REGN ()I.

Przecież nie mogło tak być, że jedną stronę monety wybito w Ujazdowie, drugą w Krakowie!

Tak być nie mogło, ale dla powstania takiego połączenia stempli (zwanego biciem hybrydowym) wystarczyło przewieźć stempel z jednej mennicy do drugiej. Albo oddelegować człowieka, który stemple wykonywał, a ten przecież zabrał z sobą wszystkie punce, których w swojej pracy używał (bo były jego własnością, a nie mennicy). Każda z opcji możliwa tym bardziej, że obie mennice dzierżawił ten sam człowiek.

Podobne problemy pojawiły się już wcześniej - uzasadnień przypisywania pewnych trojaków Zygmunta III do Wschowy albo Poznania jest tyle, ilu badaczy próbowało ustalić, gdzie je bito. Kolekcjonerzy trojaków czekają na zapowiedzianą publikację Ryszarda Kozłowskiego. Publikację, w której ma to zostać rozstrzygnięte. Na razie musi im wystarczyć nagranie wykładu wygłoszonego przez R. Kozłowskiego w warszawskim oddziale PTN. Nagranie trwa godzinę, ale warto obejrzeć je "od deski do deski".

Kwestie Kraków, czy Ujazdów albo Poznań czy Wschowa, wprawdzie trudne do rozwikłania, w zestawieniu z próbą ustalenia kiedy i gdzie wybito poszczególne grosze Augusta III wydają się dziecinnie proste. Tu mamy do czynienia z pracą co najmniej czterech mennic (niewykluczone, że siedmiu) i z kładzeniem na monetach dat nie mających nic wspólnego z rzeczywistym rokiem bicia. Wszelkie moje przewidywania, co do terminu ukończenia pracy nad książką-katalogiem poświęconą miedziakom Augusta III biorą w łeb. Materiału (monety, archiwalia) przybywa a czasu, niekoniecznie. Doba stale ma tylko 24 godziny.

P.S.

Nie wiem, co jest przyczyną, ale co pewien czas dostaję od kilku, czasem kilkunastu osób pytania dotyczące Linuksa. 

"Czy to prawda, że nie używa Pan Windowsów?" 

"Czy da się na tym pracować?" 

"Czy są jakieś problemy ze sprzętem?"

I tak dalej, i tak dalej. 

Teraz właśnie jest taki okres i podobnych pytań dostałem całą serię.

Jest tak. 

Tak, nie używam systemu operacyjnego Windows.

Tak, w moim komputerze rządzi Linuks, a konkretnie Debian w wersji stabilnej, ze środowiskiem graficznym XFCE (wymarzone środowisko dla mojego, nie pierwszej młodości "blaszaka" - wydajne i z mnóstwem opcji konfiguracyjnych).

Pulpit wygląda tak

Po prawej jest pionowy panel (przy szerokim monitorze sprawdza się lepiej od paska na ŋórze lub dole ekranu). Na panelu, od góry mam

• informację o aktualnie odtwarzanej muzyce (lubię, kiedy przy pracy coś mi gra)
• wskaźniki obciążenia procesora, użycia pamięci i pliku wymiany oraz temperaturze procesora
• informacje pogodowe (z najlepszego moim zdaniem, norweskiego serwisu yr.no
• ikony uruchomionych programów
• ikony programów i usług działających w tle (schowek, Dropbox, Skype itp)
• ikony menu programów, menedżera dźwięku, pokazywania pulpitu
• zegar - kalendarz
• ikony zamykania, hibernacji i restartu systemu.

Tłem pulpitu jest zdjęcie, które zrobiłem pewnego mglistego poranka w Charzykowych. Słońce już powoli tę mgłę niszczyło, ale zanim całkiem zniknęła było pięknie

Jeszcze kilka miesięcy i znów tam pojadę.

Kutná Hora, město stříbra a magie - podejście drugie.

To już prawie tradycja - 11 listopada i dni sąsiednie przeznaczam na turystykę numizmatyczną.
Kiedy poprzednio byłem w Kutnej Horze, nie zdążyłem zobaczyć wszystkiego, co widzieć chciałem. Przede wszystkim mam na myśli muzeum srebra mieszczące się w "Hradku".

O ile zwiedzanie starej kopalni srebra jest atrakcją, z której korzystają liczne wycieczki, zwiedzanie muzeum srebra nie zainteresowało nikogo poza mną. Myślałem, że tak, jak lubię najbardziej, będę mógł się sam powłóczyć po muzeum. Nic z tego. Nie ważne, że "wycieczka" jednoosobowa. Bez przewodnika "není možno". Odczekałem kilka minut do pełnej godziny przy wejściu, dostałem plakietkę - dowód uiszczenia opłaty za możliwość fotografowania (jak zwykle z zastrzeżeniem - bez lampy błyskowej) i już można było rozpocząć zwiedzanie. Szybko uzgodniliśmy z panią przewodniczką, że najodpowiedniejszy będzie język czeski. W grę wchodziły jeszcze niemiecki (Ich verstehe nicht) oraz angielski (w tym przypadku ja miałem przewagę, co nie znaczy, że i tak nie było by problemów). 
Zaczyna się oczywiście od geologii i mineralogii.

Kolejne sale poświęcono historii miasta i życiu jego mieszkańców. Po obejrzeniu makiety średniowiecznej Kutnej Hory i wysłuchaniu przewodniczki zrozumiałem, dlaczego tak często na ulicach spotyka się zdezorientowanych turystów obracających w dłoniach plany miasta albo szukających ratunku w smartfonach. Na planie Kutnej Hory trudno doszukać się jakiejkolwiek regularności. Nie ma typowego dla średniowiecznych miast układu z centralnie położonym rynkiem, w którego pobliżu znajduje się główna świątynia i z wyeksponowanym zamkiem - siedzibą władzy. Uliczki przecinają się pod nieoczekiwanymi kątami. Rynków, a raczej niewielkich placów jest multum. Naprawdę niełatwo się w tym połapać. Wytłumaczenie jest proste. Kiedy w okolicy odkryto złoża rudy srebra, rozpoczęto jej wydobycie w ten sposób, że dookoła drążonego szybu powstawała niewielka osada. Szybów przybywało. Osady rozrastały się, każda niezależnie od innych, łączyły z sobą bo nie były od siebie daleko i w końcu powstało duże bogate miasto-labirynt, które otoczono murami (dziś niewiele z nich zostało).
Mijając kolejne sale, czekałem na ekspozycję poświęconą głównemu produktowi miasta - monetom. Po drodze było kilka okołonumizmatycznych akcentów, na przykłąd gliniane skarbonki.

W końcu pojawiły się i monety. Najpierw w gablocie poświęconej katedrze świętej Barbary

aż w końcu dotarliśmy do sali, w której monety grały główną rolę. Pokazano w niej czeskie monety z okresu poprzedzającego okres groszy praskich,

oczywiście grosze i parwusy a także późniejsze emisje habsburskie. W gablotce z groszami rzuca się w oczy taki okaz

grosz praski - piedfort - wielokrotnie grubszy od normalnego grosza. W opisie nie podano jego wagi, ale przypuszczam, że może być zbliżona do wagi talara.

Muzeum srebra zaliczone. Kolejnym przystankiem miał być kościół świętego Pawła.

Niestety okazał się zamknięty na głucho. Przyczynę odkryłem oglądając odwrotną stronę biletu do katedry św. Barbary, której ominąć nie wolno i która jest otwarta przez okrągły rok.

Na bilecie jest zachęta do odwiedzenia kościoła św. Pawła wraz z informacją, że jest to możliwe tylko od czerwca do września (włącznie). Jak się później przekonałem w Čáslavi, gdzie zarezerwowałem sobie noclegi, powszechną w Czechach praktyką jest zamykanie muzeów na okres zimowy. Dlatego Czaslawskie muzeum mogłem obejrzeć tylko od zewnątrz.

Nie udało mi się też dostać do wnętrza imponującego kościoła św. Piotra i Pawła w Čáslavi.

Nie dziwcie się, że wieża nie zmieściła się w kadrze - ma prawie 90 metrów wysokości. 

Wniosek jest oczywisty. Jeśli chce się w Czechach zobaczyć jak najwięcej, trzeba zaplanować wycieczkę na miesiące cieplejsze.

P.S.
Tradycyjna świętomarcińska gęś nie zawiodła. Objadłem się do wypęku, czego i Wam życzę, ale w tym celu, trudno i darmo, konieczny jest wyjazd w listopadzie.

Poznań

Planowałem to od dawna. W 2015 roku wysłałem zapytanie w sprawie kwerendy szelągów Augusta III do kilku muzeów. Na blogu w sierpniu tegoż roku napisałem, że jedno z muzeów  odpowiedziało mi tak:

Uprzejmie informuję że w ..... znajduje się przynajmniej 380 szt. tych monet z różnych lat wybicia. Są one w zdecydowanej większości bliżej nieokreślone, w związku z czym bardziej szczegółowa kwerenda powinna zostać przeprowadzona przez Pana osobiście.

Dziś mogę już ujawnić, co kryło się pod wielokropkiem. Chodziło o Muzeum Narodowe w Poznaniu. Okazja nadarzyła się dopiero w październiku tego roku.
Jak w podobnych przypadkach z przeszłości, połączyłem wyjazd służbowy z najciekawszym z przeróżnych hobby. Wymiana e-maili z przypomnieniem prośby sprzed dwóch lat doprowadziła do uzgodnienia terminu i czasu kwerendy. Po przyjeździe do Poznania pierwsze kroki skierowałem do głównego gmachu Muzeum Narodowego, co okazało się błędem. Bardzo szybko naprawionym. Krótki spacer i stanąłem pod wieżą i zamkową bramą.

Gabinet Numizmatyczny znajduje się w budynku na wprost bramy

W chwilę po przywitaniu siedziałem przy stoliku zaopatrzony w dobrą lupę i przygotowaną w domu tabelę z odmianami i wariantami szelągów, w której znalazły się rubryki uwzględniające rocznik, legendę awersu (AVGVSTVS/AUGUSTUS) i literę pod tarczą herbową. Na stoliku pojawiła się pierwsza tacka z trzydziestoma pięcioma kopertkami z monetami. Praca wyglądała mniej więcej tak:

• wyjęcie monety/monet (w niektórych kopertkach było kilka monet),
• odczytanie legend monety,
• porównanie z opisem na kopertce,
• odnotowanie monety w tabeli .

I tak przez prawie trzy godziny. Obejrzałem i odnotowałem dane 272 szelągów. Na pozostałą setkę brakło czasu, ale nie bardzo tego żałuję, bo były to monety opisane, jako nieokreślone. Kilka z nich na próbę sprawdziłem - okazały się egzemplarzami albo zupełnie wytartymi, z niewidocznym rocznikiem i nieczytelnym znakiem pod tarczą herbową albo bitymi niecentrycznie w taki sposób, że kluczowe elementy legend nie znalazły się na krążku. Jedyne, co można było stwierdzić, to czy są w "typie gruntalskim", czy "gubińskim".
Statystyka wygląda tak. Z ogólnej liczby 272 sztuk, 63 były czytelne tylko częściowo - można było ustalić typ legendy awersu i albo rocznik albo literę pod herbami. Z pozostałych 209 monet, 49 wybito w Gruntalu, 160 w Gubinie lub innych mennicach, ale stemplami gubińskiego wzoru.
W obrębie typu gruntalskiego statystyka wygląda następująco:
1749 - 5 szt.
1750 - 4 szt.
1751 - 11 szt.
1752 - 9 szt.
1753 - 9 szt.
1754 - 10 szt.
1755 - 1 szt.
Taka statystyka nie jest odbiciem wielkości nakładów. Mamy nadreprezentację pierwszych dwóch roczników, którą można wytłumaczyć chęcią zatrzymywania w zbiorze monet opisywanych w literaturze, jako rzadkie. Rocznik 1755 może się wydać zaskakująco nisko reprezentowany, ale dla mnie jest to kolejne potwierdzenie obserwacji oferty rynkowej. Gruntalskie szelągi z 1755 r, teoretycznie tylko pięciokrotnie rzadsze od rocznika 1753, w praktyce pojawiają się znacznie rzadziej. Przyczyny nie znam.
W sumie, w oglądanym zespole znalazły się wszystkie znane mi wcześniej odmiany i warianty szelągów gruntalskich.

Wśród w pełni czytelnych monet z Gubina (157 szt.) zdecydowanie najliczniejsze okazały się szelągi z 1754 r. z literką H - było ich aż 43 (27%). Następną w kolejności odmianą okazały się szelągi z 1753 r. z odwróconym T - było ich 11.
Do października  miałem potwierdzone istnienie 50 odmian szelągów w typie gubińskim, 8 odmian wzmiankowanych w literaturze byłem skłonny uznać za rzeczywiście istniejące (ale nie miałem okazji naocznego potwierdzenia tego). Aż 16 odmian, które są w literaturze wymienione, według wszelkiego prawdopodobieństwa w naturze nie występuje - kolejni autorzy pisali o nich na podstawie (najprawdopodobniej) błędnego odczytania źle zachowanych monet. Nie wykluczam też zwykłych błędów pisarskich.
Wizyta w Gabinecie Numizmatycznym MN w Poznaniu nie dostarczyła dowodów na istnienie żadnej z tych niepewnych odmian! Na jednej z kopert był co prawda zapis, że w środku jest szeląg z literą L, ale przy bliższych oględzinach okazało się, że to uszkodzone, odwrócone T, co potwierdziło moje wnioski z wcześniejszych obserwacji. Prawdopodobnie szelągów z L nie bito.
Zaskoczeniem okazało się natomiast ujawnienie szeląga z odwróconą literą V. Wygląda to, jakby użyto puncy z V zamiast A. Druga opcja, to przypadkowe odwrócenie właściwej puncy - miało być V i jest V, tyle, że do góry nogami. Zresztą takie odwrócone V łatwiej było wpasować w rozwidlenie tarczy herbowej.

W poznaniu są dwa takie szelągi. Do tej pory w żadnej publikacji ich nie wymieniano!

Jak już napisałem, na przejrzenie szelągów nieokreślonych, czasu nie wystarczyło. Tym bardziej brakło go na sprawdzenie nie mniejszej, niż szelągów, ilości groszy. Wniosek może być tylko jeden - muszę się wybrać do Poznania raz jeszcze. Z groszami niestety jest trudniej, bo trzy podstawowe wyróżniki (imię króla, rocznik, znak pod herbami) nie w pełni opisują te monety. Równie ważne są portret króla i rysunek w polu rewersu (korona, herby, kształt tarczy herbowej). Trudno, trzeba będzie więcej czasu poświęcić na przygotowanie pomocniczej tabeli.

Wśród odmian nie wzmiankowanych w literaturze jest jedna, której istnienie uważam jednak za całkiem możliwe. Mam na myśli szeląga 1754 z literą H ale w odróżnieniu od odmiany najpospolitszej, z imieniem króla pisanym przez V. Kiedy więc zobaczyłem tę aukcję

zalicytowałem, łudząc się, że tym razem to może być rzeczywiście to, co w jej tytule. Tym bardziej, że dalej w opisie aukcji można było przeczytać

Miałem nadzieję, że ponowne użycie słowa "szeląg" wyklucza pomyłkę przy wpisywaniu tematu aukcji.

Wygrałem - to nie takie oczywiste, bo od pewnego czasu obserwuję, że miedziaki Sasa cieszą się rosnącym zainteresowaniem.
Niestety, ani dwukrotne użycie nominału "szeląg", ani fakt, że sprzedawcą była niemała firma numizmatyczna nie wpływają na inne fakty, bardziej namacalne. Waga pokazuje 3,75 grama, suwmiarka, równe 20 mm. Grosz!
Ciekawe, czy kiedyś przytrafi im się sprzedaż dwudukata opisanego, jako dukat pojedynczy?