Tajemniczy ołów.

Przedwczoraj, we wtorek, wybrałem się po pracy do Krakowa. Powód? Tak w ogóle, to Kraków sam w sobie jest wystarczającym powodem, ale proszę bardzo. Oto powód.

To ostatni tegoroczny wykład z cyklu "Numizmatyka, czyli co?" Na większość  poprzednich niestety jakoś czasu nie znalazłem, a temat tego zainteresował mnie już podczas ubiegłorocznej konferencji "Numizmatyka w archiwaliach i starych drukach". Pani Anna Bohnak przedstawiła wtedy korespondencję Karola Bołsunowskiego przechowywaną z zasobach archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie. We wtorek miała przedstawić wykład poświęcony plombom drohiczyńskim ale w ostatniej chwili okazało się, że zastąpi ją Pan Mateusz Woźniak. Niewielkie, kilkuosobowe grono słuchaczy zaproszono tym razem nie do sali w przyziemiu, tylko na piętro, do sali wystaw czasowych, w której w tej chwili znajduje się ekspozycja zatytułowana "Istotne – niepozorne. Ołowiane znaki pieczętne". Mieliśmy więc nie tyle wykład, co oprowadzanie kuratorskie.
Wspomniany wcześniej Karol Bołsunowski (1838-1924), kijowski kolekcjoner i archeolog zgromadził potężną kolekcję niepozornych ołowianych przedmiotów, które masowo ujawniły się w Drochiczynie w roku 1864, po podmyciu skarpy wzgórza zamkowego przez wiosenny przybór Bugu.

Bołsunowski opublikował wyniki swoich badań między innymi w rocznikach Światowida (1902 i 1904), a także w Wiadomościach Archeologiczno-Numizmatycznych. Na wystawie pokazano między innymi korespondencję Bołsunowskiego z redakcją WNA, w tym jedną z niewydanych tablic z przedstawieniami plomb.

Teorii o przeznaczeniu tych maleńkich blaszek ołowianych Bołsunowski miał kilka. Rozważał nawet, czy nie pełniły one roli czegoś w rodzaju amuletów. Mimo wszelkich wątpliwości, najbardziej prawdopodobne jest, że były to jednak plomby. Plomby, czyli znaki potwierdzające na przykład kompletność partii towaru i fakt uiszczenia opłat celnych albo tranzytowych. Na wjeździe na pewne terytorium zakładano plomby na towary, które miały tylko przez to terytorium przejechać, a nie zostać na nim sprzedane i pobierano opłatę za pozwolenie przewozu. Przy opuszczaniu terytorium, w komorze celnej sprawdzano, czy plomby nie zostały naruszone i zwalniano transport do dalszej drogi. Najprawdopodobniej w tym momencie kupcy pozbywali się niepotrzebnych już plomb i po prostu je wyrzucali.
Taka komora celna znajdowała się w Drohiczynie, na pograniczu Rusi i Polski.
Podobne plomby znajdowano też w innych miejscach, na przykład w Czermnie utożsamianym dziś z Czerwieniem, stolicą Grodów Czerwieńskich.

Pan Woźniak zwrócił też uwagę na inną funkcję plomb. Zachowały się relacje o używaniu skórek wiewiórczych w funkcji pieniądza. Określona ilość skórek i to skórek pozbawionych sierści, nie nadających się do wykorzystania w innym celu, była ekwiwalentem określonej ilości srebra monetarnego. Plomba nałożona na sznur łączący skórki w wiązkę była gwarancją "nominału". Na wystawie pokazano fotografie drewnianych płąskorzeźb ze Stralsundu, na których przedstawiono scenę polowania na wiewiórki

i scenę przybycia do miasta wschodnich kupców trzymających w rękach takie wiązki skór.

Wystawy nie ograniczono do tematyki plomb drohiczyńskich. Pokazano na niej również ołowiane plomby z czasów późniejszych, na przykład plomby używane przez cech sukienników.
Szczególnym rodzajem plomb/pieczęci są ołowiane bulle papieskie, którymi opatrywano dokumenty wysyłane ze stolicy apostolskiej.
Kończy wystawę gablota z plombami współczesnymi, głównie z tworzyw sztucznych. Plombami, którymi jak przed wiekami zamyka się przyczepy ciężarówek, kontenery i wagony kolejowe przed wyjazdem na trasę tranzytową, podczas której towar ma nie opuszczać pojazdu.
Nadal, jak na wiązki skór, plomby nakłada się na zamknięcia opakowań na monety opuszczające mennicę.

Plomby drohiczyńskie (i wszystkie inne) raczej trudno nazwać obiektami numizmatycznymi. Nie znam relacji dowodzących by kiedykolwiek pełniły rolę pieniądza, ale bezsprzecznie można je powiązać z czymś, co dziś nazywamy obrotem gospodarczym. Czyli zawsze były i są blisko pieniądza.

P.S.
Może trudno w to uwierzyć, ale plomby, podobnie jak monety, również bywają fałszowane i są to fałszerstwa na szkodę kolekcjonerów. Przykłady takich podróbek również na wystawie pokazano.

Ale się działo!

Działo się wczoraj, dzieje się dziś od rana i będzie się działo jeszcze przez trzy dni.
Oczywiście chodzi o czerwcowy maraton numizmatyczny zafundowany kolekcjonerom przez firmę Pana Damiana Marciniaka.
Wczoraj, 8 czerwca odbyła się sesja wykładowa "W numizmatyce widzisz tyle, ile wiesz", od dawna zapowiadana przez GNDM.

 Program zapowiadał się ciekawie

więc wybrałem się do Warszawy, żeby posłuchać mądrych ludzi i co nie mniej ważne, żeby spotkać się z kolekcjonerami. I tymi, których znam od dawna i tymi, których znam tylko z internetu i by poznać tych, których poznać okazji nigdy nie było.
Frekwencja dopisała. Kiedy stojąc przed salą "Kometa" czekaliśmy na rozpoczęcie sesji, ktoś zażartował, że wygląda to na zjazd blogerów numizmatycznych. Rzeczywiście było nas tam wielu.

Sesję rozpoczął Pan Janusz Miliszkiewicz, dziennikarz, autor wielu publikacji poruszających problemy kolekcjonerstwa i rynku antykwarycznego. Opowiadał o swoich spotkaniach i przyjaźniach ze znakomitymi kolekcjonerami i o wartości, jakiej nabierają obiekty kolekcjonerskie, od monet, przez książki i obrazy na meblach kończąc, wartości związanej z ludźmi, do których te przedmioty należały. Zwrócił uwagę na to, jakie znaczenie ma znajomość pochodzenia naszych monet, książek itp. Proweniencja, jeśli nie konfabulowana, jeśli poparta wiarygodnymi dowodami, może znacząco wpłynąć na cenę sprzedaży. Przykładem choćby monety z dawnych wielkich kolekcji, z puncami Czapskiego, czy Potockiego, uzyskujące lepsze notowania od takich samych monet (w końcu monety, to produkty masowe), ale uboższych o udokumentowane pochodzenie.

Kolejnym prelegentem był Pan Janusz Parchimowicz, którego myślę, nie trzeba przedstawiać kolekcjonerom monet. Osoby, które nigdy nie korzystały z Jego katalogów proszę o podniesienie ręki. Nie widzę, dziękuję...
Pan Parchimowicz opowiedział o swojej pracy nad potężnym tomem, katalogiem monet próbnych PRL. Pokazał zdjęcia monet, które do tej pory albo były całkowicie nieznane z obrotu kolekcjonerskiego, albo przechodziły na aukcjach ze zbioru do zbioru, a ani sprzedający, ani nabywca nie dostrzegali istotnych szczegółów różniących te monety. To chyba najlepsza ilustracja tytułu sesji wykładowej - widzisz tyle, ile wiesz. Podczas pracy nad katalogiem, autor dotarł do niepublikowanych wcześniej archiwów i zbiorów Narodowego Banku Polskiego, ustalając, że w wielu przypadkach informacje o ilości wybitych prób podawane przez mennicę, znacząco różnią się od informacji na ten temat przechowywanych w NBP.

Trzeci referat, o tyle związany był z numizmatyką, że Pani Dominika Świątkowska wykonała dla GNDM wiele pięknych opraw bardzo zacnych książek, między innymi do "Gabinetu medalów polskich..." Edwarda Raczyńskiego. Referat, a właściwie wykład, bo poznaliśmy historię opraw książek od starożytności po czasy najnowsze. Wykład ilustrowany zdjęciami wspaniałych ksiąg i książek. Nie tylko zdjęciami, bo Pani Świątkowska przywiozła z sobą również książki oraz niemały zestaw narzędzi introligatorskich. Zainteresowanie słuchaczy było naprawdę wielkie. Po wykładzie długo zadawano pytania. O czas potrzebny na zdobycie takich umiejętności, o czas potrzebny na wykonanie tak pięknych opraw, o ceny tak oprawionych książek w końcu. Dodatkowo dostaliśmy (chyba starczyło dla wszystkich), pięknie ilustrowaną broszurkę.

Przypomniałem sobie, jak w końcu lat 60-tych, na lekcjach "prac ręcznych" przez miesiąc chyba uczyliśmy się trudnej sztuki oprawiania książek. I nie chodziło tu o zakładanie na książki obwolut składanych z szarego papieru. Naprawdę oprawialiśmy książki! Ja wziąłem na warsztat pierwszy tom Krzyżaków, który książką jako taką nigdy nie był, bo były to luźne kartki, które chyba jeszcze przed wojną dodawano do jakiegoś czasopisma. Wygrzebałem to gdzieś u Dziadków na strychu i zaopatrzyłem w twardą oprawę. Muszę poszukać tego mojego "dzieła", za które dostałem chyba czwórkę - pierwszą legę wszyłem do góry nogami. A działo się to w Bielsku-Bialej, w szkole podstawowej nr 16. Introligatorstwa uczył nas Pan dyrektor, Antoni Harat.

Następnym prelegentem był Pan Dariusz Jasek, który opowiadał o pracy nad swoją książką "Studukatówka bydgoska 1621 Zygmunta III Wazy / The Poland 1621 Gold 100 Ducats".

Opowiadał bardzo ciekawie, w końcu nie każdy miał okazję nie tylko widzieć tę piękną monetę, ale również mógł wziąć ją do ręki. Autor i słuchacze wspólnie zastanawiali się, czy była to prawdziwa moneta, przeznaczona do obiegu, do płacenia za towary i usługi, czy też było to coś w rodzaju medalu nagrodowego. W każdym razie, nikt z obecnych nie miał wątpliwości, że spośród wszystkich europejskich studukatówek, nasza jest najładniejsza. Tym bardziej podziwiać powinniśmy talent jej autora, pochodzącego ze Szwajcarii Samuela Ammona, który w początku drugiej dekady siedemnastego wieku został zatrudniony w gdańskiej mennicy. Dziesięć lat później zrobił stemple do studukatówki Zygmunta III (miał wtedy 31 lat), a w roku następnym, w marcu niestety zmarł. Ciekawe, czego mógłby jeszcze dokonać, gdyby żył dłużej.

Przed ostatnim referatem, organizatorzy zaskoczyli nas prezentem. Wszyscy słuchacze zostali obdarowani osobno wydanym katalogiem kolekcji monet Stanisława Augusta Poniatowskiego, kolekcji, która poszła pod młotek licytatora dzisiaj, to znaczy w sobotę, 9 czerwca.

Na wewnętrznej stronie okładki umieszczono informację o nakładzie i przeznaczeniu tego katalogu.

Przed aukcją, Pan Damian, jak zwykle ogłosił na FB konkurs polegający na wytypowaniu monet, które osiągną najwyższe ceny oraz o prognozie końcowej ceny miedzianej odbitki próbnej dukata z 1765 r. Nagrodą dla zwycięzców ma być właśnie ten katalog. Przy okazji padła zapowiedź, że katalogu tego, GNDM nigdy nie będzie sprzedawać.
Wróćmy do ostatniego referatu. Wygłosił go Pan Rafał Janke, autor "Źródeł z dziejów mennicy warszawskiej 1765-1868" i wielu artykułów poświęconych mennictwu Poniatowskiego. Pan Rafał brał czynny udział w opracowaniu katalogu sprzedawanej kolekcji SAP, czym zasłużył sobie na egzemplarz nr 2 tego wyjątkowego katalogu.
Pan Janke podzielił się ze słuchaczami swoimi opiniami na temat przyczyn powstania niektórych odmian i wariantów monet ostatniego króla. Między innymi zaprezentował fragment sprawozdania pisarza mennicy, z którego można było wnioskować o przygotowywaniu się do emisji monety miedzianej o nominale półtora grosza. Materialnym dowodem na te przygotowania miałby być grosz 1793 o wadze o połowę większej od wagi grosza (GNDM 5, Lot. 705). W dyskusji po wykładzie, niektórzy słuchacze zarzucali referentowi zbyt arbitralne stawianie tez, np. na temat od jakiego stopnia szczegółowości nie powinno się już zwracać uwagi na różnice rysunku stempli.
Ja usiłowałem się dowiedzieć, czy Pan Janke ma jakieś informacje o braciach Ludewig, którzy byli rytownikami stempli w mennicy krakowskiej. Skąd przybyli, gdzie wcześniej pracowali. Jakość ich pracy świadczy o tym, że byli doświadczonymi, dobrymi medalierami. Niestety, podobnie jak mnie (mam nadzieję, że tylko na razie), Panu Rafałowi również nie udało się uzyskać żadnych informacji o ich wcześniejszych zatrudnieniach.

Sesja skończyła się pół godziny później, niż planowano. Żegnając nas, Pan Damian Marciniak zadeklarował, że podobne spotkanie planuje zorganizować również przed aukcją jesienną. Jeżeli ma to się stać zwyczajem GNDM, to świetnie. Uważam, że takie spotkania, możliwość wysłuchania interesujących referatów, możliwość wymiany poglądów, poznania innych kolekcjonerów są bardzo, bardzo potrzebne.Toruńskie Warsztaty Numizmatyki Antycznej najlepszym tego dowodem.

Na aukcji nie zostałem. Zapisałem się do niej kilka dni temu, ustawiłem limity i postanowiłem nie ryzykować utraty zdrowego rozsądku, jaka mogła by nastąpić, gdybym pojawił się o 17:05 na sali aukcyjnej. Nie chodzi oczywiście o "miedzianego dukata, który poszedł za 26.000, ani o próbne pół grosza "z miedzi kraiow" sprzedane za kwotę o 2.000 większą. Najbardziej zależało mi na groszu wybitym na groszu Augusta III. Aukcję śledziłem już z domu i z przykrością obserwowałem pojawiające się na ekranie kwoty wyższe od mojego limitu.

W sumie przegrałem nieznacznie, ale przegrałem. I nie tylko tę monetę. Przegrałem do zera. Nie kupiłem nic. Mówi się trudno, poluje się dalej.

P.S.
Zapomniałem dodać, że sesja była nagrywana i z jej przebiegiem można się zapoznać tu: https://plus.google.com/u/0/+GabinetNumizmatycznyPlus/posts/ey5CyJr1Ke8?cfem=1

Myślałem, że takiej dziesięciogroszówki 1840 wcześniej nie widziałem!

Wczoraj zakończyła się e-aukcja WCN oznaczona numerem 180531. Wziąłem w niej udział dla jednej monety, której niestety nie wygrałem.

WCN aukcja 180531, lot 159516, zdjęcie z aukcji

W opisie monety podano informację o numerach katalogowych "Kop. 9391 (R5), Plage 106 (R2), Bitkin 1183 (R1)" ale na pierwszy rzut oka wydaje się, że nie jest to informacja ścisła, bo pod tymi numerami kryje się odmiana z omyłką w znaku mennicy - "W - W" zamiast "M - W", w moim katalogu oznaczona jako g/b. Tymczasem w aukcyjnym opisie monety napisano: "przebitka znaku mennicy z WW na MW". Na aukcyjnym zdjęciu dobrze widać, że litera M została na stemplu nabita dwukrotnie, ale kolejność moim zdaniem była odwrotna. Najpierw na stemplu odbito puncę z M całkiem poprawnie, być może za słabo, co spowodowało chęć jej poprawienia., ale poprawka wyszła nie do końca po myśli rytownika, bo drugie nabicie M na stempel nastąpiło co prawda mocniej, ale za to do góry nogami. Dlatego oglądający monety tej odmiany opisują ją, jako "W - W".

Mam w zbiorze monetę w odmianie "W-W". Jej zdjęcia są w moim katalogu, ale poprzedni właściciel poddał ją intensywnemu czyszczeniu chemicznemu. Po prostu jest mocno wytrawiona. Oczywiście od razu po nią sięgnąłem, chcąc sprawdzić, czy na niej też widać ślady dwukrotnego użycia puncy M.
Skany kluczowego fragmentu w rozdzielczości 4800 DPI zrobione dla trzech różnych ułożeń monety w stosunku do kierunku oświetlenia  wyglądają tak.

 

 

Jak widać, "czyszczenie" usunęło nie tylko patynę. Częściowo zniknęły też pozostałości po pierwszym, poprawnie nabitym M. Częściowo, ale nie do końca. Na pierwszym i trzecim skanie, ledwo, ledwo, ale widać resztki tej litery.

Z jednej strony, zaoszczędziłem 330 złotych (na limit w tej wysokości się zdecydowałem), z drugiej trochę szkoda, bo lepiej mieć monetę z oryginalną patyną i dobrze widocznym dowodem na dwukrotne, ostatecznie błędne, nabicie puncy litery ze znaku mennicy.

Opis odmiany w moim katalogu uzupełnię po weekendzie.

Po majówce

Rewanż za majówkę ubiegłoroczną udał się w stu procentach. Rok temu lało i mroziło, w tym roku świeciło i grzało. Miód-malina!
Pierwszy raz pojechaliśmy sprawdzić, jak nasze ulubione okolice wyglądają wiosną. Otóż wyglądają świetnie (ta świeża zieleń), a wyglądały by jeszcze lepiej, gdyby nie pchające się wszędzie w oczy skutki wichury z 10 sierpnia 2017. Przy każdej leśnej drodze sterty drewna, jak ekrany przy autostradzie.

To droga z Funki do Chojniczek, przy której na szczęście większość drzew pozostała nienaruszona. Są jednak miejsca, w których po lesie zostały tylko pnie i wykroty.
Na tej właśnie drodze, jadąc rowerem zauważyłem coś, co patrząc z daleka w pierwszej chwili wziąłem za zgubioną przez kogoś linkę do blokady roweru. Z bliska linka okazała się nie linką, tylko...

Najpierw pomyślałem, że ktoś ją zabił - celowo albo przypadkiem przejechał. Leżała nieruchomo, częściowo brzuchem do góry. Szybko okazało się, że żmija żyje i jest całkiem żwawa.

Ostrożnie przetransportowałem gada w krzaki na poboczu, żeby nie spotkał go los dziesiątek padalców, które co roku znajduję martwe na na leśnych drogach. Najczęściej niestety celowo zamordowanych przez głupich ludzi.

Wolne dni minęły szybko (za szybko). Po powrocie, nadrabiając internetowe zaległości, trafiłem na informację o nowym graczu na rynku internetowych aukcji numizmatycznych https://ankk.onebid.pl/. Oczywiście, od razu rzuciłem się do przeglądania katalogu, szczególną uwagę zwracając na interesujące mnie okresy. Wywołało to u mnie mocno mieszane uczucia. Z jednej strony kilkadziesiąt niezłych, albo i lepszych medali, kilka talarów, Nike 1930... Z drugiej "kwiaty" typu 10 groszy "bez daty", 2 złote 2008 z gładkim rdzeniem, pospolite monety w stanach "wykopkowych". Czarę goryczy przelały niesławne "kopie kolekcjonerskie", a mówiąc wprost, ordynarne falsyfikaty masowo wyrabiane na wschodzie i zalewające nie tylko nasz rynek.
Jeszcze w poniedziałkowy, późny wieczór okazało się, że nie byłem odosobniony w swoich odczuciach. Na forum TPZN pojawiły się krytyczne wypowiedzi. Szybka reakcja Antykwariatu Numizmatycznego Karola Karbownika polegająca na usunięciu falsyfikatów i niektórych wątpliwych destruktów daje nadzieję, że następne aukcje (o ile będą) będą wolne od takich "wynalazków".

Od pewnego czasu mozolnie przebijam się przez książkę Daniela Kahnemana "Pułapki myślenia", już o niej na blogu pisałem. Mozolnie, bo lektura wymaga uwagi i skupienia. Autor zajmuje się głównie różnymi mechanizmami podejmowania decyzji i formułowania ocen, uświadamiając ich zależność od czynników z pozoru niepowiązanych i wydawało by się nieistotnych. Pisze  o spontanicznych, emocjonalnych decyzjach konfrontując je z decyzjami poprzedzonymi gromadzeniem i analizą faktów, zwykle omawiając eksperymenty - testy przeprowadzane na wybranych grupach ludzi (w tym często studentów i naukowców). Jeden z takich eksperymentów dał nieoczywisty, choć wytłumaczalny wynik. Uważam, że to badanie powinni dobrze zapamiętać wszyscy, którzy na dużą, ale też i na małą skalę parają się sprzedażą monet i innych antyków.
Eksperyment polegał na tym, że jego uczestników poproszono o oszacowanie wartości dwóch kompletów zastawy stołowej. W komplecie "B" znajdowało się po osiem talerzy płaskich, miseczek i talerzyków. Wszystkie w idealnym stanie. W komplecie "A", oprócz wymienionych 24 elementów w idealnym stanie było jeszcze 8 filiżanek, z tego 2 potłuczone i 8 spodeczków, z tego 7 potłuczonych. Respondentów podzielono na trzy grupy. Pierwsza znała skład obu zestawów, druga tylko zestaw "A", trzecia tylko zestaw "B". Grupa znająca skład obu zestawów, nieznacznie, ale wyżej wyceniła zestaw "A" - były w nim w stosunku do zestawu "B" dodatkowe, nieuszkodzone elementy. Inaczej rzecz się miała z ocenami pozostałych grup. Wyższe oszacowanie uzyskał zestaw "B".
Zestaw "A" z powodu obecności elementów uszkodzonych został uznany za niepełnowartościowy.
Czy widzicie analogię? Czy bardzo by Was zdziwiło, gdyby sumaryczna kwota uzyskana na zamknięcie aukcji ANKK w jej obecnym kształcie była niższa, niż kwota uzyskana z aukcji, z której wycofano wszystkie obiekty wątpliwe i mało wartościowe? Ja uważam to za bardzo prawdopodobne.

Na śląskich i zagłębiowskich targach staroci widuje się od lat pewnego sprzedawcę, którego oferta mieści się w jednym, czy dwóch klaserkach. Jest w nich wszystko. Bezładnie wymieszane monety od antyku zaczynając, na grubym srebrze II RP kończąc. Problem w tym, że mniej więcej jedna trzecia, to falsyfikaty. I to niekoniecznie tych najdroższych monet. Odkąd pamiętam, nie widziałem, by ktoś, coś od tego sprzedawcy kupił. Pewnie od czasu do czasu "jeleń" się trafia, ale moim zdaniem odstraszającym czynnikiem jest przede wszystkim niespójność oferty, panujący w niej chaos i obecność monet ewidentnie fałszywych. Sąsiedztwo falsyfikatu sprawia, że dobra moneta "zaraża się" i staje się podejrzana.
Wracając do ANKK i doboru obiektów na aukcję. Myślę, że na mieszanie numizmatów z najwyższej półki z monetami będącymi w zasięgu przeciętnego, czy nawet początkującego kolekcjonera mogą sobie pozwolić tylko firmy o ustalonej pozycji rynkowej. "Startupy" takim postępowaniem mogą sobie start bardzo utrudnić.

Dziś wpis bez zdjęć monet. Ostatnio nic ciekawego nie wpadło mi w ręce. Oferta na Allegro ubożeje z dnia na dzień (przynajmniej w interesującym mnie obszarze). Na dużych aukcjach, żywych, sieciowych i mieszanych, kiedy już coś fajnego wypatrzę, to moje limity okazują się niestety niewystarczająco wysokie. Może kiedy pojawi się coś z kategorii "muszę to mieć!", będzie inaczej, ale jak na razie tego typu oferty jakoś wypatrzyć nie mogę.

Przed majówką

Praca nad książką o miedzianych szelągach i groszach Augusta III wolno, ale systematycznie zmierza ku końcowi. Trochę zamieszania spowodowała decyzja o zmianie układu zawartości. Pierwotny plan zakładał, że po nakreśleniu tzw. rysu historycznego i przedstawieniu dotychczasowego piśmiennictwa tematu, nastąpią opisy poszczególnych mennic i osób z nimi związanych, a całość zwieńczy katalog.

Podczas opracowywania części dotyczącej mennic stwierdziłem, że ta część materiału musi zostać przeredagowana. Dla lepszej czytelności całości, konieczne jest jej podzielenie na trzy części - lata przed wybuchem wojny siedmioletniej, okres wojny i działalności mennic pod kontrolą i na rachunek królestwa Prus i w końcu okres odzyskiwania mennic spod pruskiego zarządu i czasy po podpisaniu traktatu pokojowego w Hubertusburgu. Bez tego podziału, opis działania mennic gmatwa się niepotrzebnie i bardzo niekorzystnie rzutuje na część ostatnią, czyli katalog.
Katalog będzie w układzie nominałowo-chronologicznym. W tym względzie moje poglądy pozostają niezmienne od lat. W roku 2003 napisałem na ten temat krótki felieton https://sites.google.com/site/felietonynumizmatyczne/2003/2003-35. Nadal uważam, że katalogi powinny być pisane przede wszystkim dla kolekcjonerów, zarówno zaawansowanych, dla których np. określenie mennicy, w której wybito monetę nie stanowi problemu, jak i dla początkujących, którzy mogą nawet mieć kłopot z ustaleniem nominału monety. I dla jednych i dla drugich układ stosowany w katalogach Krausego będzie czytelny, podczas gdy katalogi Igera (trojaki) i Wolskiego (boratynki) stawiają znaczną część kolekcjonerów przed zadaniem trudnym, nierzadko zniechęcającym ich do precyzyjnego określenia monety.

Co jakiś czas trafiają do mnie prośby o wycenę miedziaków Augusta i pytania, czy takie wyceny znajdą się w katalogu. Otóż nie. Ani w katalogu wycen nie będzie, ani żadnych porad w tym zakresie nie udzielam. Arbitralne wyceny katalogowe tracą znaczenie szybciej, niż jogurty bez konserwantów tracą przydatność do spożycia. Nie miał bym nic przeciwko temu, by we wszystkich - poza aukcyjnymi i ofertowymi - katalogach przy każdej monecie stawiano zamiast liczby (wyceny) dwuliterowy skrót c.a. (cena amatorska). I tak, to kupujący decydują o kwocie transakcji.
Ważniejszy jest problem szacowania stopnia rzadkości. Najlepiej zilustrować to przykładem. Łatwo dość porównać rzadkość groszy z roczników 1752 i 1753. Te pierwsze są zdecydowanie rzadsze. To widać na pierwszy rzut oka, gdy przegląda się jakiekolwiek archiwum aukcyjne. Maleńki problem pojawia się, gdy chcemy wiedzieć, która z odmian grosza 1752 jest rzadsza. By to ustalić, trzeba policzyć ilość ich znanych notowań. Problem dlatego maleńki, że to rzadki rocznik  i wszystkich notowań nie jest zbyt wiele.
Kiedy przejdziemy do rocznika następnego, 1753 już tak łatwo nie jest. Mamy dwie podstawowe odmiany AUGUSTUS/AVGVSTVS, a w każdej z nich po kilka wariantów różniących się interpunkcją legend i rysunkiem rewersu (jeśli pozostać tylko przy cechach najistotniejszych, widocznych na pierwszy rzut oka). Na dodatek, ten rocznik groszy na rynku pojawia się często, co nie oznacza, że jednakowo częste są obie odmiany, że o wariantach nie wspomnę. Uczciwe, precyzyjne oszacowanie każdego z wariantów jest szalenie pracochłonne, choćby z tego powodu, że trudno odsiać powtórzenia wystąpień konkretnych egzemplarzy. To zadanie na zajęcia pełnoetatowe. Ba, bez nadgodzin też do wykonania niemożliwe. Coś więcej o tym mógłby pewnie powiedzieć Pan Lech Stępniewski, autor "Not in RIC". Nawiasem mówiąc, RIC, czyli Roman Imperial Coinage, to katalog bardzo odległy od mojego wyobrażenia katalogu idealnego. Dla nowicjusza zniechęcający, a nawet nieprzydatny i nierzadko prowadzący do błędnych identyfikacji monet. Osobom mającym z nim problemy polecam Online Coins of the Roman Empire (OCRE). Jeśli macie wolną chwilę, to warto tam zajrzeć, nawet gdy mennictwo antyczne nie jest Waszym priorytetem.

Podsumowując część tyczącą miedziaków Augusta III - praca wre. Pewnie można by tak w nieskończoność, bo materiału i nowych wątków wciąż przybywa, ale tak, jak kiedyś pisałem, że kiedy już zdecydujemy się na czyszczenie monety (nie polecam), to rzeczą niemniej istotną od doboru metody jest umiejętność podjęcia decyzji - koniec, lepiej już nie będzie. Tej decyzji jeszcze podjąć nie mogę, ale kiedy już przyjdzie na nią czas, dowiecie się o niej pierwsi, oczywiście pod warunkiem, że nie zrezygnujecie z zaglądania na mojego bloga.

Wpis bez zdjęcia monety? Niemal niemożliwe.

Brzydactwo. Egzemplarz nawet nie do końca czytelny, więc poza tym, co pewne, czyli że to pruski falsyfikat grosza Stanisława Augusta, więcej napisać nie mogę. A chciałbym móc precyzyjnie określić, który z wariantów pruskiego grosza 1766 znalazł się w katalogu mojego zbioru pod numerem 3210.
Przy okazji, krótki wtręt o stanach zachowania. Na forum TPZN natrafiłem na wątek zatytułowany Ocena stanu zachowania boratynki. W pierwszej chwili wątek nie wydał mi się interesujący, bo kwestia stanów zachowania nieszczególnie mnie podnieca, ale rozwój dyskusji zaowocował przedstawieniem dwóch systemów klasyfikacji stanów zachowania monet, które konfrontują dwa podejścia do tematu. Najpierw praktyka obserwowana wśród "poszukiwaczy skarbów".

1/ moneta błyszczy i wszystko na niej widać, to stan I
2/ nie błyszczy i sporo widać, to stan II
3/ niewiele widać ale da się zidentyfikować, to stan III
4/ nic nie widać stan IV 

Spostrzeżenie smutne, ale często prawdziwe.
System drugi mógłbym przyjąć jako własny bez jakichkolwiek korekt. To system z punktu widzenia kolekcjonera.

I – moneta zachwycająca
II – moneta piękna
III – nada się do kolekcji
IV – nada się ale ledwo, ledwo
V – no niestety
VI – trup

Będąc w nastroju optymistycznym, mógłbym w tej skali moją nową pruską fałszywkę ocenić na IV. W nastroju gorszym dałbym jej co najwyżej V.
Gdyby zestawić tę skalę (© dariusz.m) z siedmiostopniową, którą przedstawiłem tu siedem lat temu, wyglądało by to chyba tak:

skala "kolekcjonerska"	skala siedmiostopniowa
I = moneta zachwycająca	I = menniczy monety bez śladów zużycia, dotyczy monet, które nigdy nie były używane jako środek płatniczy (tzn. nie były w obiegu), w polu monety (na powierzchni pomiędzy literami i innymi wyobrażeniami) wyraźnie widoczny tzw. błysk menniczy.
II = moneta piękna	II = znakomity dopuszczalne nieznaczne uszkodzenia powstałe w mennicy lub transporcie, może dotyczyć monet przeznaczonych do obiegu, lecz wycofanych z niego przed pojawieniem się charakterystycznych wytarć lub zarysowań
III = nada się do kolekcji	III = bardzo piękny nieznaczne ślady zużycia pochodzące z obiegu monety, lekkie wytarcie wyższych partii rysunku, drobne ryski, małe skaleczenia brzegu monety IV = piękny widoczne ślady zużycia, ale bez wpływu na czytelność rysunku i napisów monety
IV = nada się ale ledwo, ledwo	V = bardzo dobry znaczne zużycie, pojedyncze fragmenty rysunku i legendy nie w pełni czytelne, ale moneta może być dokładnie i jednoznacznie określona (łącznie z datą, mennicą oraz wariantami napisowymi i rysunkowymi)
V = no niestety	VI = dobry część rysunku i legendy całkowicie nieczytelna, monetę można określić rok, mennicę ale nie wariant napisowy lub rysunkowy)
VI = trup	VII = zły brak możliwości jednoznacznego określenia monety

"Skalę poszukiwaczy" pozwólcie, że pominę.

Na dziś koniec ślęczenia przed monitorem. Idę sprawdzić, czy nie jest za ciepło na bieganie.