Sztuczna inteligencja - ufaj rzadko, sprawdzaj zawsze.

Co jakiś czas sprawdzam rozwój sytuacji. W najróżniejszych mediach widzę coraz więcej zachwytów nad możliwościami AI, mnóstwo poradników opisujących w czym AI może nam pomóc, gdzie zastąpić i jak zadawać jej (?) pytania. Od czasu do czasu pojawiają się kasandryczne przepowiednie - od wykazów zawodów, w których ludzie przestaną być potrzebni, po wizje świata opanowanego przez nieludzko sprawne i bezwzględne maszyny. Rzadziej pojawiają się ostrzeżenia przed manipulacjami ze strony coraz liczniejszych "modeli językowych", a moim zdaniem to oszustwa AI są tym, przed czym trzeba dziś przede wszystkim ostrzegać. 

W listopadzie ubiegłego roku napisałem, że AI w postaci wyszukiwania obrazem pomaga kolekcjonerom, bo całkiem sprawnie radzi sobie z identyfikacją egzotycznych monet. I oczywiście nie tylko kolekcjonerom i nie tylko monet. Tu sprawa oceny skuteczności i jakości pracy AI jest dość prosta, bo na pierwszy rzut oka widzimy, czy wśród odpowiedzi jest to, o co pytaliśmy. Tak jest w przypadku wyszukiwania obrazem oferowanego przez Google.

Odpowiedź "modelu językowego" na prośbę o identyfikację tej samej monety jest... zaskakująca. 

Rocznik został prawidłowo odczytany, ale tylko rocznik. Reszta informacji jest błędna. Łatwo można się o tym przekonać wyszukując informacji o tyrolskim krajcarze Ferdynanda II na przykład w archiwum OneBid. 

Wypatrzyłem niedawno ofertę sprzedaży takiego medalu. 

Google nie znalazł identycznej sztuki tylko bardzo podobną, niewątpliwie tego samego autorstwa i wyemitowaną z tej samej okazji. 

Prawie identyczny awers (oprócz napisu na dole i sygnatury medaliera na rufie łodzi), rewers odmienny, spersonalizowany - na środku zamiast dat, nazwisko Richard Wisselinck. I tu zaczyna się ciekawa historia. Spróbowałem przetestować możliwości 2 modeli językowych. W szranki stanęły Googlowe Gemini-2.5-pro oraz GPT w wersji O3-2025-04-16. 

Odpowiedzi Gemini-2.5-pro:

• Dane Medalu
• Typ: Medal jubileuszowy / pamiątkowy
• Emitent: Kaufmännischer Verein Frankfurt a. Main (Stowarzyszenie Kupieckie z Frankfurtu nad Menem)
• Okazja: 50-lecie jubileuszu (najprawdopodobniej 50-lecie członkostwa w stowarzyszeniu)
• Data nadania: 1914
• Odbiorca: Herrn Rich. Wisselinck (Pan Richard Wisselinck)
• Projektant: Karl Korschann (1872-1943) - jego sygnatura "K. KORSCHANN." jest widoczna na awersie po lewej stronie.
• Producent/Mennica: C. Gebauer - sygnatura widoczna na dole awersu. (???)
• Materiał: Brąz
• Awers (strona przednia)
• Scena: Alegoryczna scena przedstawiająca boga handlu Merkurego (w hełmie petasos i z  Kaduceuszem) prowadzącego młodego, atletycznego kupca. Symbolizuje to boską opiekę nad handlem, a także przewodnictwo i wsparcie, jakie stowarzyszenie oferowało swoim członkom.
• Napis: KAUFMÄNNISCHER VEREIN ∙ FRANKFURT A. MAIN ∙ (Stowarzyszenie Kupieckie Frankfurt nad Menem).
• Sygnatury:
• K. KORSCHANN. (po lewej): Karl Korschann, znany austriacko-niemiecki rzeźbiarz i medalier, aktywny w okresie secesji (Jugendstil).
• C. GEBAUER (na dole): Prawdopodobnie mennica lub firma produkująca medal.
• Rewers (strona tylna)
• Napis główny (na otoku): ZUR ERINNERUNG A. D. 50-JÄHRIGE JUBILÄUM - co tłumaczy się jako "Na pamiątkę 50-letniego jubileuszu".
• Data: 1914 - rok przyznania medalu.
• Napis centralny (na szarfie): HERRN / RICH∙WISSELINCK - wskazuje, że medal został przyznany Panu Richardowi Wisselinckowi. Forma "Herrn" to niemiecki celownik, oznaczający "Panu".
• Zdobienia: Szarfa z nazwiskiem jest otoczona gałązkami lauru lub dębu, klasycznymi symbolami honoru, zwycięstwa i długowieczności.
• Kontekst i Interpretacja
• Ten medal został przyznany w 1914 roku przez frankfurckie Stowarzyszenie Kupieckie Panu Richardowi Wisselinckowi z okazji jego 50-letniego jubileuszu. Prawdopodobnie chodziło o 50 lat członkostwa w stowarzyszeniu (dołączyłby ok. 1864 roku) lub ewentualnie o 50 lat pracy zawodowej.
• Jest to piękny przykład niemieckiej sztuki medalierskiej z okresu tuż przed I wojną światową, wykonany w stylu secesyjnym (Jugendstil), co widać w dynamicznej kompozycji i idealizowanych postaciach. Medal jest nie tylko pamiątką historyczną, ale także spersonalizowanym dziełem sztuki upamiętniającym konkretną osobę.

Tyle, to ja sam bez problemu byłem w stanie odczytać ze zdjęcia i na dodatek nie popełniłbym błędu odczytując napis w dolnej części awersu. Wyraźnie widać tam GEGR:1864, czyli "założone w roku 1864" - oczywiście odnosi się to do frankfurckiego stowarzyszenia kupieckiego. 

GPT O3-2025-04-16 poszedł dalej. 

• Identyfikacja
• Emitent Kaufmännischer Verein Frankfurt a. Main (Stowarzyszenie Kupieckie we Frankfurcie n. Menem)
• Okazja Medal pamiątkowy „zur Erinnerung an das 50-jährige Jubiläum” – wręczany członkom z 50-letnim stażem (tu: Herrn Rich. Wisselink, 1914 r.)
• Projekt Karl (Carl) Korschann (1872–1943) – rzeźbiarz i medalier austriacki; sygnatura w polu przy rancie godz. 7 („K. KORSCHANN”) 
• Mennica / wykonawca Gebr. Heymann, Berlin – stempelniarnia braci Heymann; napis w linii przy rancie godz. 6 („GEBR. HEYMANN”) 
  Jak widać, ten fragment sprawił kłopot obu modelom.
• Datowanie stempla. 1909–1911 (pierwsze bicie); egzemplarz personalizowany – 1914
• Opis stron
• Awers
• W otoku: „KAUFMÄNNISCHER VEREIN · FRANKFURT A. MAIN”.
• W centrum dwie postacie kroczące w lewo: z prawej Hermes/Merkury (skrzydlaty petasos i kaduceusz), z lewej młodzieniec – alegoria młodego adepta handlu. W tle stylizowany dziób statku.
• Sygnatury: „K. KORSCHANN” pionowo przy lewej krawędzi; „GEBR. HEYMANN” w exergue.
• Rewers
• W otoku: „ZUR·ERINNERUNG·D·50·JÄHRIGE·JUBILÄUM”.
• W polu data „1914” i wstęga laurowa, na której grawerowano wyróżnionego – tutaj: „HERRN / RICH.·WISSELINK”.
• Dolną część pola zajmują gałązki wawrzynu.
• 3. Parametry techniczne Cecha Wartość (typowa dla bicia Gebr. Heymann) 
• Średnica 60 mm (rzadziej 68 mm)
• Grubość ok. 4 mm
• Masa 70 – 85 g (brąz)
• Metal Brąz (czasem srebro próby 900 – te sztuki noszą na rancie punce „SILBER” lub „900”)
• Obrzeże Gładkie; w wersji brązowej bez napisów, w srebrnej punktowana punca z próbą
  Może byłaby to prawda, gdyby nie to, że wytwórnia braci Heymann to przypuszczalnie bajeczka GPT.
• 4. Notowania kolekcjonerskie
• Stan / wariant Widełki cenowe 2022-24 (aukcje D, CH, PL)
• Brąz – stan III (wyraźne przetarcia, ciemna patyna) 40 – 60 €
• Brąz – stan II (lekko obiegowy) 80 – 120 €
• Brąz – stan I / z etui 140 – 200 €
• Srebro 900, stan II-I 250 – 400 €
• Egzemplarze z imienną dedykacją bywają dla kolekcjonerów równie atrakcyjne – nie zaniża to ceny.
• 5. Literatura / katalogi
• Döry–Köthe: Deutsche Medaillen 1871-1945, cz. III, poz. 2194
• Schenk-L. (Frankfurt): Frankfurter Medaillen und Plaketten, nr 463
• Forrer, Biographical Dictionary of Medallists, Supplement: hasło „Korschann, Karl” – wykaz stempla z 1911 r. dla KV Frankfurt
• Aukcje: Grün 139/2023, lot 1708; Künker eLive 73/2022, lot 3053
• 6. Ciekawostka
• Karl Korschann wykonał co najmniej trzy warianty „Handels-Hermesa” dla różnych izb handlowych (Frankfurt, Prag, Brno). Frankfurcki egzemplarz uważany jest za najbardziej „secesyjny” – smukłe sylwetki, płynna linia i delikatna stylizacja lauru zdradzają wpływ wiedeńskiej Wiener Werkstätte, gdzie Korschann współpracował przed 1905 r.

Jakież szczegółowe informacje! Szczególnie fragment z odnośnikami do literatury i katalogów. Nutka niepewności pojawiła się, gdy uświadomiłem sobie, że te odnośniki nie mają postaci linków. Zacząłem sprawdzać, od najłatwiejszych do odszukania, jak się wydawało, katalogów aukcyjnych. 

Künker eLive 73/2022, lot 3053 

Pozycje zaczynają się od numeru 7001. Pozycji nr 3053 brak! 

Grün 139/2023, lot 1708

W maju 2025 odbyła się aukcja nr 90, do aukcji 139 jeszcze daleko.

Suplement słownika biograficznego Forrera. 

Ani słowa o stemplu dla KV Frankfurt!

Cały akapit Literatura/Katalogi to fikcja, konfabulacja i oszustwo!

Za kilka dni poznęcam się jeszcze trochę nad modelami językowymi. Podobno świetnie operują obrazem.