Trajan - podejście drugie.

Marek Ulpiusz Trajan (18 września 53 - 9 sierpnia 117) cesarz rzymski w latach 98-117. Drugi z "pięciu dobrych cesarzy" (ostatnim był mój ulubiony stoik). 

Nie mam ani jednej monety cesarza Trajana, ale coś o nim i jego monetach napisać muszę, bo tak orzekł vox populi - patrz komentarze do tego wątku. Tematem zadanego mi wypracowania mają być "specyfikacja rewersów Trajana, ich symbolika, przekaz i kontekst wybicia". Toż to temat na  sześć doktoratów i cztery habilitacje! Jakoś wybrnę. 

Mennictwo Trajana, to mnóstwo monet bitych w mnóstwie mennic. Wystarczy rzut oka na mapkę przedstawiającą zasięg cesarstwa pod koniec jego panowania.

Cesarstwo rzymskie za czasów Trajana (Krystian Chariza i zespół)

źródło: epodreczniki.pl

Długie panowanie i mnogość mennic muszą oznaczać mnogość monet. W moim stareńkim katalogu D. R. Sear'a (wydanie 2 z 1974 r.)

monety Trajana mają numery od 872 do 957 plus trzy monety Plotyny, jego żony. Większość z nich ma na rewersach typowe przedstawienia - personifikacje cnót, bóstw, ziem itd. 

Na tych zdjęciach (wszystkie zdjęcia monet pochodzą z wildwinds.com) mamy kolejno Konkordię, Fortunę, Wiktorię i Felicitas. Rządy szczęśliwie zwycięskiego cesarza zapewniały powszechną zgodę i pomyślność. Propaganda, jak się patrzy. 

Ciekawsze są rewersy, które jesteśmy w stanie powiązać z wydarzeniami albo z rzymskimi zabytkami. Zabytkami dla nas - w czasach Trajana były to nowe świetne inwestycje. 

Zobaczcie tę monetę. 

To denar datowany na rok 98-99.
Legenda awersu AD. IMP NERVA CAES TRAIAN AVG GERM P M ułatwia interpretację sceny przedstawionej na rewersie. Widzimy tu dwie postaci. Ta po lewej, to cesarz Nerwa, po prawej stoi odziany w togę Trajan, któremu Nerwa przekazuje glob - symbol władzy. Ta po lewej, to Trajan w stroju legionisty, odbierający glob (symbol władzy) od stojącego po prawej cesarza Nervy. W odcinku (poziomy napis u dołu) czytamy PROVID - skrócone PROVIDENTIA, czyli opatrzność albo też przewidywanie, przezorność, troska, opieka, rządzenie. O co tu chodzi? W październiku 97 roku starzejący się, a bezdzietny cesarz Nerwa (8.11.30 do 27.01.98 - panował w latach 96 -98) adoptował i uczynił współrządcą Trajana – dowódcę armii konsularnej. Senat zatwierdził tę decyzję cesarza. Po trzech miesiącach od tego wydarzenia Nerwa zmarł. Trajan, do tej pory tytułowany cezarem, został cesarzem. 

Kolejna ciekawa moneta. 

Na rewersie mamy tu człowieka ze skrępowanymi z tyłu rękami siedzącego na stercie tarcz, włóczni i mieczy. To dacki jeniec, co jednoznacznie wyjaśnia napis w odcinku DACCAP czyli DACIA CAPTA. To tylko jeden z przykładów rewersu upamiętniającego zakończoną sukcesem ekspansję cesarstwa na ziemie dackie. Dacja, ze stolicą w Sarmizegethusie obfitowała w bogate rudy złota. Wojna w Dacji trwała z przerwami od roku 101 do 106 zakończyła się zwycięstwem Trajana. Dacja stała się kolejną prowincją cesarstwa. 

Trajan dbał o rozwój Italii. Ograniczył transfer bogactw do prowincji i zmusił senatorów do inwestowania w Italii niej co najmniej jednej trzeciej majątku. Dbał też o rozwój i świetność Rzymu.

To aureus datowany na 112-113. Wyjaśnienie rysunku rewersu znów znajdujemy w odcinku - FORUM TRAIAN. Forum Trajana jest największym i najmłodszym z rzymskich forów. Ufundował je oczywiście nasz bohater. Budowę pod kierunkiem Apollodorosa z Damaszku rozpoczęto w roku 107. Forum uroczyście otwarto 18 maja 113. Wyglądało imponująco. Na wielki, wyłożony marmurem plac wchodziło się  z forum Augusta. Przejście wiodło pod łukiem triumfalnym. Na środku stał konny pomnik Trajana, otaczające budowle zdobiły attyki z postaciami Daków. Naprzeciw wejścia stała Bazylika  Ulpia, za nią biblioteki - grecka i łacińska. Między bibliotekami stanęła kolumna.

Kolumna Trajana, jeden z najsłynniejszych zabytków Rzymu. Na monecie widać usunięte później dwa orły usadzone na cokole stanowiącym podstawę kolumny. Wewnątrz cokołu umieszczono po śmierci Trajana jego prochy. Kolumnę zdobi spiralny fryz, pnący się w górę dwudziestoma trzema zwojami. Fryz przedstawia sceny z wojen z Dakami. Ma całkowitą długość około 200 metrów. U dołu wąski, z wysokością poszerza się dzięki czemu wszystkie przedstawione na nim postaci, w oczach widza stojącego u stóp kolumny, mają jednakową wysokość.
Na szczycie kolumny stał posąg cesarza w wojskowym stroju. Posąg został niestety usunięty około roku czterechsetnego. W roku 1587 na jego miejscu stanął posąg świętego Piotra. Na szczęście fryz pozostawiono w spokoju i nadal można go podziwiać. 

Wikipedia,  GNU Free Documentation License

Monety Trajana odnoszące się do wydarzeń historycznych i z przedstawieniami rzymskich budowli są obiektem pożądania wielu kolekcjonerów. Dlatego i te pokazane wyżej cztery przykłady i te, dla których opisania miejsca i czasu brakło, kupić niełatwo a i kosztują niemało.

Rewersy monet Trajana, temat rzeka, ocean właściwie. Mam nadzieję, że rozbudziłem Waszą ciekawość. Zachęcam do do uważnego oglądania monet zdobywcy Dacji i samodzielnych poszukiwań  i prób wyjaśniania znaczenia pokazanych na nich przedstawień. 

Zachęcam też do poszukania, a to może nie być łatwe, książki  Pawła Zawory Skabiczewskiego "Imperium w pełnym blasku: Mennictwo Trajana jako kronika jego rządów". 

Na koniec wyjaśnienie tytułu wpisu. Dlaczego podejście drugie? Dlatego, że pierwsze już było, w maju roku 2017. Sami zobaczcie. Trzy lata tylko, a całkiem mi to z głowy wyleciało. Przypomniało się samo, tzn. przypomniała wyszukiwarka Google, kiedy próbowałem znaleźć zdjęcie okładki książki P. Zawory. Wygląda na to, że przed rozpoczęciem pisania, winienem najpierw uruchamiać wyszukiwarkę i sprawdzać, czy przypadkiem się nie powtarzam.  

Z następnym wpisem, może jutro, może pojutrze, nie będę miał tego problemu, bo temat nowiuteńki.